ज्वालामुखी ग्रामिण खानेपानी

राष्ट्रिय सिँचाइ कार्यशालामा प्रस्तुत गर्न उपयुक्त सामग्री

ज्वालामूखी गाउँपालिका धादिङ जिल्लाको पहाडी भेगमा अवस्थित एक महत्वपूर्ण कृषि क्षेत्र हो, जहाँ स्थानीय बासिन्दाहरूको प्रमुख जीवनयापन कृषि तथा पशुपालनमै आधारित छ। यहाँको कृषि उत्पादनलाई अझ मजबुत बनाउन सिँचाइ पूर्वाधारको विस्तार र व्यवस्थापन अत्यावश्यक छ।

हाल गाउँपालिकाका अधिकांश किसानहरू वर्षामा आधारित कृषि प्रणालीमा निर्भर छन्, जसका कारण बाली उत्पादनमा निरन्तरता र स्थिरता कायम राख्न कठिनाइ देखिन्छ। यद्यपि पछिल्ला वर्षहरूमा केही महत्त्वपूर्ण सिँचाइ योजनाहरू अगाडि बढाइएका छन्:

साना जलस्रोतहरूबाट सिँचाइ कुलो विस्तार
ट्युवेल तथा बोरिङ सिँचाइ सञ्चालन
सामुदायिक सिँचाइ समूह गठन
सूक्ष्म–सिँचाइ प्रविधि (ड्रिप/स्प्रिंकलर) को प्रयोग सुरु

तर पहाडी भू–माथ तथा भौगोलिक जटिलता, स्रोतहरूको कमी, र मनसुनमा मात्र निर्भर पानी आपूर्तिका कारण आधुनिक सिँचाइ प्रणालीले पूर्णरूपमा गति लिन सकेको छैन।

मुख्य चुनौतीहरू

वर्षामा आधारित खेती
पहिरो तथा कटानका कारण कुलो क्षति
सिँचाइ संरचनाको मर्मत–सम्भारमा कमी
पर्याप्त बजेट र प्राविधिक जनशक्तिको अभाव

अवसर र सुधारका सम्भावना

ज्वालामूखी गाउँपालिकामा प्रशस्त साना खोल्सा (चहारे खोला, त्रिशूलीका सहायक धाराहरू) तथा भू–गर्भीय जलस्रोतहरू उपलब्ध भएकाले प्रभावकारी योजनासहित दीगो र व्यवस्थित सिँचाइ प्रणाली निर्माण गर्ने ठूलो सम्भावना रहेको छ।

यदि समन्वय गर्दै अगाडि बढ्न सकेमा निम्न सुधारहरू सम्भव छन्:

आधुनिक प्राविधिक सिँचाइ प्रणाली
सामुदायिक सहकार्यको मजबुती
दीगो जलस्रोत व्यवस्थापन
नियमित मर्मत–सम्भारको व्यवस्था

यी सबै पहलहरूले ज्वालामूखी गाउँपालिकाको कृषि उत्पादनमा गुणात्मक वृद्धि गर्ने स्पष्ट सम्भावना देखिन्छ।